Srbija Veliki Grb Wp 537

GRB SRBIJE

ČAS ISTORIJE
Vladimir Rajčić
Nije dvoglavi beli orao, nego dvoglavi srebrni orao
i nisu ocila, nego četiri ćirilična slova S

 

U doba probuđenog nacionalizma poslednjih decenija, stalno se ponosimo simbolima svog naroda, njegove državne tradicije, a da se pritom uporno provlače neke zablude o kojima ćemo nešto naučiti u ovom tekstu „POPORTALA“.

Grb Republike Srbije, jedan od simbola suvereniteta Republike Srbije, u moderno doba, Preporukom Narodne skupštine Republike Srbije koristi se od 17. avgusta 2004. godine, zajedno sa drugim državnim znamenjima, a zvanično je usvojen Zakonom o izgledu i upotrebi grba, zastave i himne Republike Srbije iz maja 2009. godine.

Istovetan je grbu Kraljevine Srbije iz 1882. godine, koji je nastao prema zamisli srpskog istoričara, filologa i ministra prosvete Stojana Novakovića. Novaković je prvi spojio dva heraldička simbola koji su korišćeni u srednjevekovnoj Srbiji, a oba su preuzeta od Vizantije – dvoglavog srebrnog orla i krst sa četiri slova S.

Grb Republike Srbije čini srebrni dvoglavi orao u poletu  na crvenom štitu koji je ovenčan krunom. Orao na grudima ima crveni štit koji srebrni grčki krst deli na četiri dela sa po jednim slovom S u svakom delu. Ispod obe zlatne kandže se nalazi po jedan zlatni ljiljan.

Dvoglavi orao je u Vizantiji predstavljao simbol dvostruke funkcije cara – svetovne i duhovne i/ili premoć Rimskih careva nad Istokom i Zapadom. Orao (doduše, sa jednom glavom) je preuzet kao simbol Rimskog carstva, čijim se naslednikom smatrala Vizantija. Dvoglavi vizantinski orao je kroz vekove predstavljan u različitim bojama, ali najčešće u crnoj boji na žutoj pozadini, što je i danas simbol Vaseljenske patrijaršije sa sedištem u Carigradu (današnjem Istanbulu).

Srpska dinastija Nemanjića je usvojila srebrnu verziju dvoglavog orla, da bi istakla svoju samostalnost i nezavisnost od Carigrada.

Ruski carevi preuzimaju dvoglavog orla, predstavljajući sebe kao naslednike Vizantije, a Moskvu kao Treći Rim. Đurađ Kastriot Skenderbeg, albanski nacionalni heroj, je tokom borbe protiv Turaka na svojoj zastavi imao crnog dvoglavog orla na crvenoj pozadini, što je i danas simbol Albanije. Dvoglavi orao je ostao i važan motiv u heraldici carskih vladarskih dinastija Rusije (dinastija Romanov) i Austrougarske (dinastija Habzburga), kao i Grčke pravoslavne crkve i Vaseljenske patrijaršije.

Najviše zabune ima oko preuzimanja i tumačenja vizantinskog krsta sa četiri slova Beta.

Carigradska dinastija Paleologa koristila je ovaj simbol, na kome Beta predstavlja početno slovo imena Vizantije. Uz ovo, preovladava tumačenje da su četiri slova Beta  akronim od motoa dinastije Paleolog, tj. motoa Vizantije: Bazileus Bazileom Bazilenom Bazilenovius, sa značenjem Car Careva Caruje nad Carevima. Ovde se misli na Isusa Hrista, cara nebeskog, koji caruje nad svim carevima sveta.

Kada 1402. godine Stefan Lazarević dobija titulu despota, on preuzima i modifikuje ovaj grb. Umesto grčkih slova Beta postavlja ćirilična slova S, kao početno slovo imena Srbije. Mnogo kasnije je i ovaj simbol postao akronim: „Samo Sloga Srbina Spasava!“.

Zabludu da se radi o ocilima (ognjilima) uveli su zapadnoevropski heraldičari, proučavajući ove grbove. Naime, zapadna heraldika ne poznaje korišćenje slova u grbovima, pa su ćirilična slova S greškom protumačena kao ocila, predmet koji je služio za paljenje vatre i odranije bio korišćen kao motiv na grbovima. Ova greška je toliko raširena, da se čak i u napred pomenutom Zakonu o izgledu i upotrebi grba Republike Srbije, koristi izraz „četiri ocila“ prilikom opisa grba.

Danas se vrlo malo govori o ovoj zabludi, i ogromna većina Srba nije upoznata sa njom. Krst sa četiri S preuzeo je Miloš Obrenović 1838. za Kneževinu Srbiju, prilikom obnavljanja srpske državnosti.

Druga zabluda vezana je za cvet ljiljana (krina).

Ljiljani se tradicionalno povezuju sa francuskom monarhijom. U srpski grb su ušli kada je kralj Uroš Nemanjić oženio francusku princezu Jelenu Anžujsku. Dinastija Kotromanića, koja je sebe smatrala naslednikom Nemanjića (a bili su, naravno, pravoslavni Srbi), preuzima ovaj simbol.

 

Po tom osnovu su ga nedavno koristile muslimanske vlasti BiH u toku građanskog rata. I danas Bošnjaci smatraju ljiljan svojim simbolom, iako se radi o motivu koji u hrišćanstvu simbolizuje čistotu i časnost i stoga je simbol Bogorodice. Takođe, tri latice ljiljana se dovode u simboličnu vezu sa Svetim trojstvom.

 

Prilikom usvajanja grba, postavilo se pitanje osnovanosti postavljanja krune u grb Republike Srbije. Dato je objašnjenje da kruna ne simbolizuje monarhiju, već suverenitet. Republike koje takođe u svom grbu imaju krunu su i Rusija, Gruzija, Bugarska, Mađarska i Crna Gora.

 

Uskoro: O HIMNI SRBIJE, HRVATSKE I CRNE GORE

Vladimir Rajčić
Latest posts by Vladimir Rajčić (see all)